(1956- 2001)
NGỌC LAN - TIẾNG HÁT CỦA LOÀI HOA "BẠC MỆNH"
Ngọc
Lan tên thật là Lê Thanh Lan, có tên Thánh là Maria, sinh ngày 28/12/1956 tại Nha
Trang. Cô là người thứ năm trong gia đình có 8 người con, cha của cô, ông Lê Đức
Mậu, đã từng phục vụ trong binh chủng Truyền tin của Quân Lực VNCH. Khi còn ở
Việt Nam, cô đã từng theo học ở trường Lý Thường Kiệt, vùng Hốc Môn, ngoại ô
Sài Gòn.
Năm
1980 Ngọc Lan vượt biển đến Laemsing, Thái Lan, và sau đó định cư tại Minnesota,
Hoa Kỳ. Hai năm sau, cô thực sự bắt đầu sự nghiệp ca hát ở California. Lê Thanh
Lan bước vào thế giới ca nhạc với cái tên Ngọc Lan vì tên thật của cô trùng với
ca sĩ Thanh Lan đã nổi tiếng từ trước 1975 tại Sài Gòn.
Qua
sự giới thiệu của ca sĩ Duy Quang, cô đã hát tại một số quán cà phê nhạc và các
buổi biểu diễn văn nghệ nhỏ. Cố ca sĩ Duy Quang nhớ lại: “Tôi đã nghe lại một số bài hát của Ngọc Lan và thấy là những bài đó rất
tuyệt vời, tôi nghĩ là tôi sẽ không quên được Ngọc Lan trong trái tim của tôi”.
Trong
những buổi đầu đi hát hình như Ngọc Lan chỉ nhắm vào mục đích kiếm thêm tiền phụ
giúp gia đình đồng thời trang trải việc học hành. Ba đêm cuối tuần đầu tiên
trong cuộc đời ca hát tại quán Hoài Hương cô nhận được thù lao $35 nhưng sau một
thời gian “hành nghề tay trái” cô đã từng có ý định bỏ nghề ca hát để về phụ
gia đình bán hamburger.
Một
lý do khác nữa có thể là Ngọc Lan cảm thấy thanh quản của mình không cho phép
cô hát nhiều. Có lẽ cũng vì thanh quản “có vấn đề” nên giọng ca của Ngọc Lan trở
nên đặc biệt, không giống một ca sĩ nào. Giọng của Ngọc Lan qua thanh quản phát
ra những âm thanh trong trẻo, phần nào được thể hiện qua giọng mũi.
Nhiều
người còn ví Ngọc Lan hát tự nhiên như… “giọng hát trẻ thơ”, hát như nói chuyện,
hát dễ dàng như ta thở. Giọng ca đặc biệt đó không có âm vực sâu và cũng không
có độ ngân dài hay độ luyến láy phong phú như phần đông các ca sĩ khác. Thế
nhưng, người nghe vẫn cảm nhận được sức hút của giọng hát mỗi khi Ngọc Lan cất
tiếng. Thêm vào đó là sự quyến rũ của ngoại hình với mái tóc uốn quăn, lọn nhỏ
được đánh rối một cách khéo léo khiến khán giả hoàn toàn bị Ngọc Lan chinh phục.
Người ca sĩ Tài & Sắc vẹn toàn
Người
ca sĩ nào cũng cần hội đủ cả hai yếu tố Ngoại hình và Giọng hát mới đủ sức
chinh phục khán giả. Thanh và Sắc kết hợp với nhau để biến ca sĩ thành hình tượng
của công chúng, kém “sắc” thì chỉ hát qua làn sóng điện hay ghi âm trên đĩa
hát… đó là những trường hợp ca sĩ “hẩm hiu” tựa như anh đánh cá Trương Chi có
tiếng sáo tuyệt vời nhưng ngoại hình lại xấu xí trong truyện dân gian Trương
Chi-Mỵ Nương.
Một
fan hâm mộ Ngọc Lan mô tả: “Cô có một làn
da trắng nõn nà như lai người Tây Phương. Khuôn mặt trái soan, sống mũi dọc dừa,
cặp mắt bồ câu luôn đượm nét u buồn ướt mi và miệng viền trái tim. Lông mày rậm
với mái tóc uốn cong dài và dầy làm tăng vẻ đẹp của một tuyệt sắc giai nhân…”
Ngọc
Lan đạt đến đỉnh cao trong sự nghiệp âm nhạc khi cộng tác với Trung tâm Mây
Productions. Những đĩa CD mang tên Ngọc Lan ồ ạt ra mắt người hâm mộ đến độ Mây
Productions phải đánh số thứ tự, khởi đầu là CD Ngọc Lan 1 mang tựa đề Như em đã yêu anh được thực hiện năm
1989, tiếp đến là Ngọc Lan 2: Mặt trời
bên kia mùa hạ (1991)…
Có
đến hơn một chục CD mang tên Ngọc Lan phát hành độc quyền với Mây Productions với
giá bán lẻ từ $9.95 đến $12.95 vì lý do đĩa hát của Ngọc Lan “ăn khách” và
trung tâm này trả tiền cát-sê cao cho ca sĩ. Đến năm 2001, Mây Productions bị
phá sản vì nạn… sang băng đĩa lậu.
CD Ngọc Lan 4: Tình xanh
Cuối
thập niên 80 người nghe và xem ca nhạc tại hải ngoại khao khát sự xuất hiện của
những khuôn mặt mới, giọng ca mới sau một thời gian cảm thấy bị “bội thực” vì
những tên tuổi đã thành danh tại Sài Gòn trước năm 1975 như Khánh Ly, Khánh Hà,
Tuấn Ngọc, Duy Quang, Sĩ Phú, Elvis Phương…
Không
ai phủ nhận tài năng của Ngọc Lan nhưng một trong những yếu tố giúp cô ca sĩ
này thành công lại còn tùy thuộc vào thời điểm xuất hiện để được coi là “người
mở đầu một một trường phái” như nhạc sĩ Trần Thiện Thanh đã ca tụng. Trường
phái đó còn được gọi là “dòng nhạc hải ngoại” với sự góp mặt của Don Hồ, Kiều
Nga, Lưu Bích, Linda Trang Đài… qua nhạc trữ tình, kể cả New Age, New Wave,
Jazz, Rock, Pop và cả Rap sau này.
Từ
năm 1987 Ngọc Lan trở thành một trong những “ca sĩ hàng đầu tại hải ngoại” và vị
trí này được lập lại liên tiếp trong 4 năm. Một lý do khác nữa giải thích cho sự
thành công của Ngọc Lan là khả năng hát những bản nhạc ngoại quốc bằng tiếng
Pháp, tiếng Anh hoặc những bản nhạc nước ngoài được chuyển ngữ sang tiếng Việt.
Ngọc
Lan đã thành công với các bản nhạc Pháp như Vivre
pour toi, mourir pour toi (Tất cả cho anh), La Maritza (Dòng sông tuổi nhỏ), Mal de toi (Đau đớn riêng em), Il
pleut sur Bruxelles (Tình đến rồi đi), Je
ne purrais jamais t’oublier (Mưa trên biển vắng), Tombe la neige (Tuyết rơi)… Bên cạnh đó là những bản nhạc tiếng Anh
cũng được Ngọc Lan khai thác như Love is blue
(Tình xanh), Whenever you come to me
(Khi anh gần em), Prisoner (Đọa đầy)…
Trong
ca khúc Pháp, Joe le taxi, Ngọc Lan
cho thấy ngoài giọng ca điêu luyện, diễn xuất tươi trẻ, cô còn là một vũ công
“có hạng” bên những vũ công chuyên nghiệp trên sân khấu. Cô biểu diễn những bước
cha-cha-cha, rumba, mambo thật điệu nghệ, không thua gì những vũ nữ trên sàn nhảy.
Joe le taxi
Nữ ca sĩ Kiều Nga (em gái Elvis Phương) kể lại những kỷ niệm khi song ca với Ngọc Lan. Đó là lần hai người hát chung bài Toi jamais (Anh thì không) của
Mây Productions (khi đó gọi là Hollywood Night) được nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng viết
lời Việt với nội dung so sánh những người đàn ông:
“Anh ta cho xe hơi với
nữ trang, thêm kim cương với áo lông… Anh thì không… Anh ta luôn âu yếm em
nhưng sao em không nhớ nhung, không rung động… Thế gian, nghìn đàn ông giống
nhau, trọn đời anh giống như đàn ông khác. Vì đã yêu, thì dù anh thế nào, vạn lần
em vẫn thứ tha cho người…”
Vào
cuối bài, cả hai cô ca sĩ được các nam vũ công “công kênh” trên vai. Khi đó, Kiều
Nga kể lại, trong lòng thật sự hai cô chỉ lo bị rớt xuống đất… rồi lại còn lo
áo đầm quá bó quá có thể bị sút đường chỉ thì đúng là… bể dĩa.
Ngọc Lan & Kiều Nga trong “Toi Jamais”
Một
đặc điểm nữa rất ít người để ý là trong một số bài hát Ngọc Lan trình bày ngoài
kỹ thuật hòa âm, phối khí còn có giọng hát bè rất điêu luyện của những người dấu
mặt, đứng sau lưng người ca sĩ chính. Họ là những người “thầm lặng” góp phần
thành công cho những bài hát được Ngọc Lan lựa chọn.
Cũng
vào thời kỳ “vàng son” này cô cũng được mời lưu diễn khắp năm châu. Tại Úc
Châu, chương trình Đêm Ngọc Lan là một
thành công “ngoài sức tưởng tượng” theo đánh giá của báo Chiêu Dương (ngày
14/9/1990):
“Qua 3 đêm trình diễn
tại Sydney và Melbourne, 2 thành phố lớn nhất của Úc Châu, nữ ca sĩ Ngọc Lan đã
thành công rực rỡ. Tất cả các show đều đông nghẹt khán giả, hơn 400 khán giả đã
phải ra về vì hết vé tại Bankstown Town Hall (Sydney). Tại Melbourne, hơn 1500
khán giả đã phải đứng để xem Ngọc Lan trình diễn. Hơn 300 khán giả phải ra về
vì Hall không còn sức chứa! Có thể nói nữ ca sĩ tài sắc vẹn toàn Ngọc Lan đã
làm nên “lịch sử” vì hơn 8 năm nay, từ lúc có các chương trình ca nhạc tại Úc
Châu, đây là Show đông đảo khán giả nhất đã dành cho nữ ca sĩ Ngọc Lan”.
Ngọc
Lan còn ở lại Úc thêm một tuần “ngoài kế hoạch” để thực hiện Dạ Vũ Ngọc Lan Giã Từ Úc Châu, những người
tổ chức giải thích: “Thể theo lời yêu cầu
của nhiều vị khán giả chưa xem đuợc các đêm trình diễn vừa qua vì hết vé, nữ ca
sĩ số 1 Ngọc Lan quyết định ở lại Úc Châu thêm một tuần nữa…”. Đây là một
hiện tượng “cháy vé” có một không hai trong giới ca nhạc tại hải ngoại.
Ký giả Tô Kiều Phương viết về Ngọc Lan: “Đó là một tiếng hát mật ngọt, một tia nắng
vàng, một cơn mưa hạ… đã đi sâu vào lòng từng người và từng gia đình Việt Nam
chúng ta”.
Có thể nói, Ngọc Lan thành công ở nhiều thể
loại nhạc cũng như dòng nhạc. Theo một số người sưu tầm nhạc, cô đã trình bày
trên 800 ca khúc và thực hiện được xấp xỉ 40 video clip. Con số hạn chế về
video được chính cô giải thích là “do bản tính nhút nhát trước ống kính”.
Mãi
đến năm 1992 mới đánh dấu việc thu hình trực tiếp đầu tiên của Ngọc Lan trên
sân khấu ca nhạc qua chương trình Hollywood Night 1 với ca khúc Mưa trên biển vắng. Cũng trong dịp này, MC
Nam Lộc có một cuộc phỏng vấn chính thức đầu tiên được thực hiện tại Irvine,
CA, vào tháng 10/1992.
Nam
Lộc hỏi cô có ý định đóng phim hay không? “Ngọc
Lan rất muốn có cơ hội để phát triển khả năng của mình trên mọi lĩnh vực. Thứ
nhất là để thỏa mãn đam mê nghệ thuật của chính mình. Thứ hai là Ngọc Lan hy vọng
sẽ đóng góp một phần nhỏ nào đó trong nghệ thuật thứ 7 của Việt Nam…”
Được
hỏi về mẫu người đàn ông “lý tưởng” của mình, Ngọc Lan đã khiến khán giả ngạc
nhiên với câu trả lời: “Có lẽ Lan nghĩ là
nhân vật Dũng trong tác phẩm Đọan Tuyệt của Khái Hưng… Ở nhân vật Dũng, Ngọc
Lan tìm thấy một người đàn ông sống có lý tưởng, có mục đích cao cả. Ngoài tình
cảm mà Dũng dành cho người yêu của mình, anh còn có một tình cảm bao la dành
cho quê hương, tổ quốc….”
Nam Lộc phỏng vấn Ngọc Lan
Nhạc
sĩ Nhật Ngân, tác giả bản dịch lời bài hát Mưa
trên biển vắng hồi tưởng: “Kỷ niệm mà
tôi nhớ nhiều nhất là khi đưa bài ‘Mưa trên biển vắng’ cho cô Ngọc Lan hát, đó
là một bài nhạc nước ngoài mà trung tâm May Productions đưa tôi viết lời. Khi
viết lời xong, Ngọc Lan nói: ‘Anh viết bài này mang hẳn tâm sự của em nên em
nghĩ đây là bài hát anh viết riêng cho em…’ Ban đầu tôi cứ nghĩ Ngọc Lan nói là
để gây cảm tình với tôi, nhưng sau đó thật sự Ngọc Lan đã hát bài đó rất là… “tới”…
tôi nghĩ đó là tâm sự thật của Ngọc Lan”.
Trong
bản nhạc Xin thời gian ngừng trôi cũng
của nhạc sĩ Nhật Ngân người ta thấy Ngọc Lan xuất hiện với mái tóc vấn cao,
khác hẳn hình ảnh mái tóc “rối bời” buông xõa. Trang phục của cô là một bộ “xường
xám” xẻ hai bên với họa tiết lá trúc màu đen. Ngọc Lan đã tiếp cận khán giả bằng
một phong cách trình diễn mới, trang phục lạ và những lời ca não nuột:
“Sao thời gian cứ
trôi mau. Sao rượu nồng bỗng chua cay. Sao tình còn đang ngất ngây say, mà chợt
nghe sầu ngăn cách. Anh ơi uống đi anh, giọt đắng thấm tràn khóe môi. Lệ nào chớ
rơi, đường khuya vắng, âm thầm đi về”.
Xin thời gian ngừng trôi
Trong
Hollywood Night 2 (tại Irvine, CA, này 18/8/1992) Ngọc Lan trình diễn Và con tim đã vui trở lại của nhạc sĩ Đức
Huy trên một sân khấu dàn dựng khác lạ: chỉ vỏn vẹn 6 cây khô trụi lá, thân cây
màu trắng làm nổi bật chiếc váy maxi màu đỏ. Rồi xuất hiện cảnh hai em bé mặc
áo trắng tượng trưng cho thiên thần cầm nến đi trên một lớp khói. Người ta liên
tưởng đến một hình ảnh tôn giáo mà người nhạc sĩ đã gửi gấm qua ý nghĩa tìm lại
được đức tin và sự cứu rỗi:
“Và bây giờ, ngày buồn
đã qua, nhiều lỗi lầm cũng được thứ tha. Tình yêu đã đến trong ánh nắng mai,
xóa tan màn đêm u tối, cho tôi biến đổi tâm hồn thành một người mới… Tôi sẽ
không sợ hãi gì vì Người gần bên tôi mãi… Và con tim đã vui trở lại…”.
Trong
cuộc phỏng vấn tiếp sau bài hát, MC Trần Quang đã hỏi cơ hội nào, hoàn cảnh nào
đã đưa đẩy Ngọc Lan thành một ca sĩ? Ngọc Lan cho biết mỗi người có một “nghiệp
dĩ”… từ một tình cờ này nối tiếp một tình cờ khác nên ngày hôm nay cô đã trở
thành một ca sĩ mang tên Ngọc Lan.
Và con tim đã vui trở lại
Trong
video Mùa hè năm ấy của nhạc sĩ Khúc
Lan, MC Trần Quang có nêu một trường hợp giả định: người yêu của Ngọc Lan không
cho cô đi hát nữa, cô sẽ xử trí làm sao? Ngọc Lan đã lần lượt đưa ra những giải
pháp: đầu tiên là năn nỉ (có rất nhiều cách nhưng không tiện nói ra!), rồi dùng
“vũ khí tối hậu của người đàn bà: năn nỉ
bằng nước mắt”, nếu vẫn không thành công thì… “anh à, nếu anh không cho đi hát
nữa thì Ngọc Lan sẽ… chết”.
Mùa hè năm ấy
MC
Kỳ Duyên kể lại một góc khuất cuộc đời của Ngọc Lan, vốn là người sống nhiều vì
tình cảm nhưng trên con đường tình lại không được may mắn. Đã nhiều lần tâm sự
với Ngọc Lan nên Kỳ Duyên biết được ngay từ mối tình đầu tiên đã giang dở, đã tốn
nhiều nước mắt. Ngay cả nụ cười của Ngọc Lan cũng phảng phất một nỗi buồn u uẩn
khiến mọi người, nhất là anh chị em nghệ sĩ, luôn cảm thấy cần phải… “xúm vào lo cho Ngọc Lan”.
Kỳ
Duyên nhớ lại một chuyến đi trình diễn thành công, trên đường về hai chị em ngồi
trên máy bay nhưng Ngọc Lan đã khóc sướt mướt. “Khóc tới nỗi mà ông stewardess phải đưa khăn kleenex và an ủi “a
beautiful lady like yourself shouldn’t cry too much”
Tôi
hơi ngạc nhiên vì câu chuyện của Kỳ Duyên. Không phải chuyện về Ngọc Lan mà là
chuyện Kỳ Duyên nói “ông stewardess”. Một người đã ăn học tại Mỹ từ nhỏ đến khi
ra trường lại là luật sư mà Kỳ Duyên còn lẫn lộn giữa steward và stewardess.
Cũng khá ngạc nhiên khi Mây Productions đã để cuốn băng có “hạt sạn” này khi ra
mắt người xem.
Trở
lại với Ngọc Lan, tháng 12/1994 cô kết hôn với Mai Đăng Khoa, tức nhạc sĩ Kevin
Khoa, chơi keyboard trong ban nhạc Bolero. Ban nhạc này hiện diện trên video
Paris By Night 15 vào năm 1992. Theo nguồn tin chưa được kiểm chứng thì Kevin
Khoa trẻ hơn ca sĩ Ngọc Lan khoảng 4 tuổi và đây là cuộc hôn nhân đầu tiên của
ca sĩ Ngọc Lan.
Từ
đó trở đi, cô vẫn tiếp tục sinh hoạt văn nghệ nhưng không còn mạnh mẽ như những
năm đầu thập niên 90 vì sức khỏe không cho phép. Ngọc Lan thỉnh thoảng vẫn còn
xuất hiện trong các băng video cho các trung tâm ca nhạc như Hollywood Nights,
Asia nhưng hầu hết là các clip quay ngoại cảnh thay vì trên sân khấu.
Năm
1993 không thấy Ngọc Lan xuất hiện nhưng một năm sau người yêu nhạc lại thấy cô
trong chương trình mang tên Ngọc Lan và
thính giả thương yêu tại Anaheim. Khán giả tinh ý nhận xét thấy cô có phần
nào suy sụp tinh thần và tiếng hát của cô không còn như xưa.
Trong
năm 1996, trong lần thu hình trong cuốn video 12, Việt Nam Niềm Nhớ, của trung tâm Asia tại Toronto, trước hàng ngàn
khán giả, Ngọc Lan phải có người nắm tay đưa lên sân khấu. Người ta giải thích
có hai nguyên nhân cho sự suy sụp đó: bệnh tình của bản thân cô và sự qua đời đột
ngột của người chị gái trước đó không lâu. Trên trang Facebook, Bác sĩ Lê Trung
Ngân tiết lộ một số điều về bệnh tình của Ngọc Lan:
“Vào khoảng năm 1999
tại Việt Nam có tin đồn Ngọc Lan đã qua đời vì chứng bệnh Diabetic [tiểu đường], nên nghệ sĩ Nam Lộc đã dành một cuộc phỏng
vấn cho vợ chồng Ngọc Lan trong chương trình truyền hình của đài Văn Nghệ VN
Television vào một sáng thứ Bảy.
Có nhiều lời đồn về bệnh
tình của Ngọc Lan khi thấy mắt cô bị kém thị lực. Nhưng sự thật cô bị bệnh thuộc
dạng “The Demyelinating Diseases” mà trong danh từ y khoa Medical Term là M.S.
có nghĩa là Multiple Sclerosis – bệnh này phá hỏng hệ thống thần kinh, làm cho
các vỏ bao bọc dây thần kinh bị hủy hoại – đây là một loại bệnh hiện chưa có
thuốc chữa, chỉ dùng thuốc Prednisone để kéo dài thời gian – y khoa không biết
nguyên nhân từ đâu – bệnh này hiếm thấy ở người Á Châu và Phi Châu, và thường
có tỉ lệ cao đối với phụ nữ.
Ngày
6/3/2001 Little Saigon TV phát đi bản tin: “Một
trong những tiếng hát đã đi sâu vào lòng giới yêu âm nhạc, ca sĩ Ngọc Lan vừa từ
trần ngày 6/3/2001, lúc 8g25 sáng, tại bệnh viện Vencor, hưởng dương 44 tuổi…”.
Ngày 10/3/2001, Đài truyền hình Văn nghệ Việt Nam đã tường thuật lễ tang ca sĩ
Ngọc Lan vào lúc 10g sáng tại thánh đường Holly Spirit tức nhà thờ Thánh Linh.
Gần
1.000 chỗ ngồi bên trong giáo đường và hàng trăm người phải đứng bên ngoài tham
dự buổi lễ. Còn có hàng trăm người đã đến thẳng nghĩa trang The Good Shepherd
Cemetery (Nghĩa trang Chúa Chiên Lành) tại thành phố Huntington Beach để đợi chờ
tiễn đưa người ca sĩ khả ái, đa tài và hiền hậu.
Kelvin Khoa, ông bà Lê Đức Mậu và chị gái của Ngọc Lan
Hai
buổi chiều trước đó cơn mưa bão cuối đông lạnh lẽo đã bao trùm thành phố nhưng
hàng ngàn người cũng đã đội mưa đến nhà quàn để nhìn mặt Ngọc Lan lần cuối
cùng. Có thể coi đây là một đám tang có nhiều người tham dự nhất dành cho một
nghệ sĩ, mặc dù nữ ca sĩ Ngọc Lan đã tự
lui vào bóng tối từ nhiều năm qua.
Ôi buồn thay cảnh sinh ly tử biệt
Chốn trần ai sống gửi thác về
