KÝ HIỆU ĐÔ LA RA ĐỜI NHƯ THẾ NÀO?
Ký hiệu đồng đô la ($) là biểu tượng có uy lực lớn nhất thế giới - tượng trưng cho điều lớn hơn đồng tiền nước Mỹ rất nhiều.
Đó là chữ
viết tắt cho giấc mơ Mỹ và toàn bộ chủ nghĩa tiêu thụ cùng chủ nghĩa
hàng hóa gắn liền với nó, có ý nghĩa tức thì về hoài bão tươi sáng, lòng
tham vô độ và chủ nghĩa tư bản lan tràn.
Nó đã
được đưa vào văn hóa đại chúng (hãy nghĩ đến ca nhạc sỹ Mỹ Ke$ha khi cô
bắt đầu sự nghiệp, hay bất cứ những chiếc áo phông thời trang nào) và
được các nghệ sỹ vay mượn (Salvador Dali thiết kế một bộ râu dựa vào nó,
Andy Warhol vẽ nó trên tấm mica và in lụa, tạo ra những tác phẩm nghệ
thuật biểu tượng mà bản thân chúng bán được rất nhiều tiền).
Nó được
sử dụng rộng rãi trong mã hóa máy tính và nó giúp tạo nên hình mặt cười
miệng ngậm tiền với đôi mắt sáng rỡ và chiếc lưỡi thè ra.
Tuy
nhiên, bất chấp tính thông dụng ở nhiều lĩnh vực như vậy, nguồn gốc của
ký hiệu đô la còn lâu mới rõ ràng với những giả thiết cạnh tranh với
nhau, trong đó có giả thiết về đồng tiền xu của người Bohemia, Những Cây
cột của Hercule và những thương gia bị quấy nhiễu.
Tượng trưng cho nước Mỹ?
Ký hiệu đô la được in ra đầu tiên trên một máy in ở Philadelphia vào những năm 1790 và là công trình của Archibald Binny
Người chị
em bé nhỏ của đồng đô la, đồng cent vô giá trị, được tượng trưng một
cách hợp lý bằng chữ 'c' viết thường bị gạch qua một nét, nhưng trong ký
hiệu đô la lại không có chữ 'D' nào.
Nếu bạn
phải tìm ra những chữ cái ẩn giấu trong đó, bạn có thể nhìn ra một chữ
'S' với chữ 'U' ép nhỏ và bớt cong lên tạo thành nét dọc trong chữ 'S'.
Thật ra, giả thiết này giải thích cho nguồn gốc của quan niệm sai lầm
phổ biến nhất về nguồn gốc ký hiệu này: có phải nó tượng trưng hai chữ
cái đầu tiên trong United States (tức là nước Mỹ)?
Đó là điều mà nhà văn, triết gia và là người có lập trường tự do nổi tiếng ở Mỹ Ayn Rand tin tưởng.
Trong một
chương trong tiểu thuyết Atlas Shrugged của bà, được xuất bản vào năm
1957, một nhân vật hỏi nhân vật khác ký hiệu đô la tượng trưng cho điều
gì.
Câu trả
lời như sau: 'cho thành tựu, thành công, năng lực, sức mạnh sáng tạo ở
con người, và chính là vì những lý do này mà nó được dùng như là một
thương hiệu của sự khét tiếng. Nó tượng trưng cho những chữ viết tắt của
United States'.
Có vẻ như
là Rand đã sai, không chỉ bởi ít nhất là mãi cho đến năm 1776, nước Mỹ
vẫn còn được gọi là United Colonies of America, và đã có những ý kiến
cho rằng ký hiệu đô la đã được sử dụng trước khi nước Mỹ ra đời.
Trái
phiếu gốc này do cựu tổng thống Hoa Kỳ George Washingtom ký vào năm
1792, là văn bản tài chính đầu tiên ở Mỹ sử dụng ký hiệu đồng đô la
Ký hiệu
đồng bảng Anh có lịch sử từ 1.200 năm trước, khi nó lần đầu được người
La Mã sử dụng như là chữ viết tắt cho 'libra pondo', đơn vị đo lường
khối lượng cơ bản của đế chế này.
Bất cứ
một nhà chiêm tinh nghiệp dư nào cũng sẽ nói cho bạn biết rằng trong
tiếng Latin libra có nghĩa là cái cân, và libra pondo dịch theo nghĩa
đen có nghĩa là 'cân nặng một pound'.
Trong xứ
Anh (England) Anglo-Saxon, pound đã trở thành đơn vị tiền tệ, tương
đương với - ngạc nhiên chưa - một pound (cân Anh) bạc.
Nói cách khác, đó là của cải lớn. Nhưng bên cạnh tên gọi La Mã, người Anglo-Saxon đã mượn ký hiệu này, một chữ cái 'L' tinh xảo.
Hai vạch
ngang xuất hiện sau đó để thể hiện rằng đó là một chữ viết tắt, và một
tấm séc tại Bảo tàng Ngân hàng Anh quốc ở London cho thấy ký hiệu đồng
pound đã có hình thức như hiện nay kể từ năm 1661, tuy rằng cần phải mất
nhiều thời gian nó mới được chấp nhận rộng rãi.
Từ đồng tiền Bohemia
Trong khi đó, đồng đô la có lịch sử ngắn hơn nhiều.
Vào năm
1520, Vương quốc Bohemia bắt đầu đúc những đồng tiền bằng bạc khai thác
từ một mỏ ở Joachimsthal - vốn được dịch thoát từ tiếng Đức ra tiếng Anh
thành 'Joachim's valley', tức thung lũng của Joachim.
Một cách
lôgíc nếu không muốn nói là thiếu sức tưởng tượng, đồng tiền này được
gọi là 'joachimsthaler' mà sau đó được rút ngắn lại thành 'thaler'. Cách
dùng đó tiến tới lan rộng ra khắp thế giới.
Chính là
phiên bản Hà Lan, đồng 'daler', đã băng qua Đại Tây Dương trong túi và
trên cửa miệng của những người di dân đầu tiên, và ngày nay cách phát âm
tiếng Anh kiểu Mỹ của từ 'dollar' vẫn giữ được âm hưởng từ chữ 'daler'
này.
Mặc dù đồng tiền này tương đối trẻ, nhưng ta vẫn không có câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi ký hiệu đồng đô la đến từ đâu.
Dường như
không ai bỏ công ra để vẽ ra nó và hình dáng của nó vẫn thay đổi - đôi
khi nó có tới hai vạch đứng xuyên qua, và ngày càng chỉ có một vạch.
Không phải là không có nhiều giả thiết ganh đua với nhau. Chẳng hạn,
quay trở lại quan niệm rằng có một chữ U và một chữ S ẩn giấu trong ký
hiệu, có người cho rằng hai chữ này đại diện cho chữ 'units of silver',
tức đơn vị bạc.
Một trong
những câu chuyện bí truyền nhất về nguồn gốc đồng đô la cũng liên hệ ký
hiệu $ với đồng 'thaler' của người Bohemia. Câu chuyện kể về con rắn
trên cây thánh giá với Thiên chúa trên đó. Bản thân biểu tượng này là sự
gợi nhắc đến câu chuyện nhà tiên tri Moses cuốn một con rắn đồng quanh
một cây cột để chữa trị cho những người bị rắn cắn. Do đó, có ý kiến cho
rằng đồng đô la xuất phát từ ký hiệu đó.
Cho đến peso Tây Ban Nha
Tuy vậy,
một giả thiết khác tập trung vào Những Cây cột của Hercules, một cụm từ
do người Hy Lạp cổ đại chế ra để mô tả những mỏm đất nằm về hai bên lối
vào Vịnh Gibraltar.
Các cây
cột này được thể hiện trên huy hiệu quốc gia của Tây Ban Nha, và trong
các Thế kỷ 18 và 19, chúng xuất hiện trên đồng đô la Tây Ban Nha vốn còn
được biến đến là đồng peso.
Các cây
cột có những tấm biểu ngữ quấn xung quanh trong hình chữ S và không cần
phải ngắm nghía nhiều để thấy nó giống với ký hiệu đồng đô la.
Giả thiết
được chấp nhận rộng rãi nhất thật sự có dính đến đồng tiền Tây Ban Nha
và nó kể lại như sau: ở các thuộc địa Bắc Mỹ, giao thương giữa người Mỹ
gốc Tây Ban Nha và người Mỹ gốc Anh rất sôi động, và đồng peso là đồng
tiền chính thức ở Mỹ cho đến năm 1857.
Do đó,
các sử gia nói rằng nó thường được rút gọn thành các chữ cái đầu tiên là
'P' và chữ 'S' viết nhỏ đặt kế bên. Dần dần, nhờ vào nét nguệch ngoạc
của những thương nhân và những người ghi chép vội vàng, chữ 'P' đã nhập
vào chữ 'S' và mất đi nét cong để chỉ còn lại nét thẳng đứng như một cái
cột đâm thẳng xuống ngay giữa chữ 'S'. Một đô la Tây Ban Nha có giá trị
đâu đó xung quanh một đô la Mỹ, do đó dễ dàng nhận ra ký hiệu có thể đã
được chuyển đổi như thế nào.
Chắc chắn
là một sự mỉa mai, mặc dù không hề ngạc nhiên, là một biểu tượng nội
tại của đặc tính quốc gia Mỹ như vậy lại có nguồn gốc từ một quốc gia
khác.
Nhưng cho
dù nó ra đời như thế nào đi nữa, chắc chắn đó là sự sáng tạo của người
Mỹ: có thể ông không là người duy nhất sáng tạo ra nó, nhưng thư từ của
Oliver Pollock, một thương gia giàu có gốc Ireland và là người ủng hộ
ban đầu của Cách mạng Mỹ, đã khiến ông được các sử gia xem như là người
khởi nguồn ký hiệu này.
Còn về ký
hiệu đô la được in ra đầu tiên, đó là trên một máy in ở Philadelphia
vào những năm 1790 và là công trình của một người Mỹ yêu nước nhiệt
thành - hay ít nhất là một người Scotland chống đối nước Anh quyết liệt -
có tên là Archibald Binny, người mà ngày nay được nhớ đến là người sáng
tạo ra kiểu chữ Monticello.
